6 listopada 2025 roku gościem Instytutu im. Lecha Kaczyńskiego był prof. Przemysław Czarnek - poseł i wiceprezes Prawa i Sprawiedliwości.
Spotkanie rozpoczęło się krótkim wprowadzeniem dotyczącym działalności publicznej prof. Czarnka, po którym prelegent przeszedł do głównego tematu wykładu – analizy obecnej sytuacji Polski w kontekście historycznym, międzynarodowym, kulturowym, społecznym, demograficznym i konstytucyjnym.
W jego opinii współczesna Polska znajduje się w szczególnie trudnym momencie, który określił jako „moment konstytucyjny”, czyli czas wymagający fundamentalnych decyzji państwowych, ustrojowych i cywilizacyjnych.
Czarnek dokonał porównania współczesnej sytuacji Polski z przeszłością – zarówno z okresu międzywojennego, jak i czasów PRL. Zaznaczył, że materialnie i infrastrukturalnie Polska osiągnęła poziom, o którym wcześniejsze pokolenia mogły jedynie marzyć; jednak dobra kondycja widoczna „na zewnątrz” – w rozwoju miast, dróg czy infrastruktury – nie odzwierciedla głębokich problemów natury społecznej, kulturowej i politycznej. W jego opinii zagrażają one przyszłości państwa bardziej niż problemy gospodarcze znane z przeszłości.
Jednym z głównych wątków wystąpienia była diagnoza współczesnego poczucia zagrożenia militarnego, które – choć długo niewyobrażalne – powróciło realnie wraz z rosyjską agresją przeciwko Ukrainie. prof. Czarnek zaznaczył, że obecnie Polacy po raz pierwszy od 1945 roku muszą liczyć się z ryzykiem ataku. Podkreślił swoją osobistą perspektywę wynikającą z miejsca zamieszkania blisko granicy, co obrazował anegdotycznie wspomnieniem własnych reakcji na incydenty dronowe.
Drugim centralnym problemem wymienionym przez prelegenta była kwestia funkcjonowania prawa i państwowych instytucji. W ocenie wiceprezesa PiS, obecny system władzy doprowadził nie tylko do naruszeń, ale do „likwidacji prawa” – czyli sytuacji, w której legalne normy przestały pełnić funkcję nadrzędną wobec działań politycznych. Na poparcie tej tezy przywołał przykład wypowiedzi medialnych, w których – jego zdaniem – dominuje logika odwrotna niż zasady państwa prawa: osoba poddana oskarżeniu ma być uznawana za przestępcę bez postępowania dowodowego.
Kolejnym ważnym wątkiem jego wystąpienia był język, kultura i procesy antropologiczno-społeczne. W opinii prof. Czarnka głębokie przemiany w języku i dyskursie – m.in. dotyczące relacji człowieka ze światem zwierząt, zmian pojęć, redefinicji płci – doprowadzają do dezintegracji tradycyjnego systemu wartości oraz zaburzeń orientacyjnych w młodszych pokoleniach. Jego zdaniem stosowanie nowych kategorii językowych nie jest neutralne, lecz stanowi mechanizm przebudowy tożsamości i hierarchii wartości. Argumentował, że skutkiem takich zmian jest m.in. odchodzenie młodzieży od małżeństwa, rodziny i rodzicielstwa, co powiązał bezpośrednio z katastrofalnym wskaźnikiem urodzeń.
Demografia została przez niego określona jako najpoważniejszy problem strategiczny Polski, a aktualny poziom urodzeń jako sytuacja krytyczna, której skutków nie da się odwrócić prostymi instrumentami politycznymi lub ekonomicznymi. Zwrócił uwagę, że skutki będą widoczne już w najbliższych dekadach, a nie dopiero w dalekiej przyszłości.
W dalszej części pojawił się wątek relacji Polski z Unią Europejską. Wiceprezes PiS wyróżnił dwa aspekty tej relacji: korzyści infrastrukturalne oraz – jak określił – zagrożenia wynikające z nowych europejskich regulacji klimatycznych i dążenia do centralizacji politycznej. Argumentował, że przyjęcie unijnych zobowiązań redukcyjnych do 2040 r. doprowadzi do demontażu polskiej gospodarki i utraty konkurencyjności, a w konsekwencji – ponownego uzależnienia gospodarczo-migracyjnego. Wyraził obawę, że dążenia do federalizacji Unii mogą zagrozić suwerenności państw, szczególnie Polski, która – jego zdaniem – mogłaby być poddana naciskom połączonych wpływów Niemiec i Rosji.
Jednocześnie wskazał alternatywny kierunek– zacieśnienie strategicznej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, przede wszystkim w wymiarze gospodarczym, inwestycyjnym i przemysłowo-energetycznym. Podkreślał, że inwestycje materialne, a nie deklaracje polityczne, stanowią realny fundament bezpieczeństwa.
W ostatniej części wystąpienia prof. Czarnek skoncentrował się na kwestiach politycznych i organizacyjnych, argumentując, że zdolność mobilizacji społecznej, praca lokalna oraz tworzenie trwałych struktur obywatelskich stanowią warunek skutecznej obrony interesów państwa. Wskazał na konieczność szerokiej współpracy sił prawicowych, ale równocześnie uniknął jednoznacznych deklaracji koalicyjnych. Przedstawił wizję aktywnego obywatelstwa jako odpowiedzi na kryzys wartości, tożsamości i państwa prawa.
Spotkanie zakończył apelem o odpowiedzialność międzypokoleniową: tezy wykładu odniósł do przyszłości własnego wnuka, co miało podkreślić perspektywę nie abstrakcyjną, lecz osobistą i egzystencjalną. Jednocześnie wyraził przekonanie, że mimo zdiagnozowanych zagrożeń Polska stoi przed szansą – pod warunkiem podjęcia działań odważnych, szybkich i konsekwentnych.