Drugi panel drugiego dnia Kongresu Polska Wielki Projekt skoncentrował się na kwestii małych i średnich miast, w których realnie toczy się codzienne życie mieszkańców. W dyskusji, którą moderował Adam Opaliński, wzięli udział: Jakub Banaszek - prezydent Chełma, Tomasz Miśko - I zastępca prezydenta Stalowej Woli i Adam Ciszkowski - burmistrz Halinowa - przedstawiciele młodszego pokolenia samorządowców, którzy już teraz mają wpływ na kształt lokalnych wspólnot.
Prezydent Chełma, Jakub Banaszek, podkreślił, że jego miasto po reformie administracyjnej silnie straciło na znaczeniu: ubyło mieszkańców i miejsc pracy, co w jego ocenie było wynikiem zaniedbań państwa wobec byłych miast wojewódzkich. Uważa on, że rozwój miasta przyszłości musi wynikać z indywidualności danego ośrodka oraz z przywrócenia mu gospodarczych podstaw funkcjonowania. Dlatego głównym celem Chełma jest stworzenie nowych miejsc pracy w ramach dużej strefy gospodarczej („East Park”) oraz uczynienie miasta „miastem 15-minutowym”, czyli takim, gdzie wszystkie podstawowe funkcje życiowe są łatwo dostępne.
Banaszek mocno akcentował, że samorząd musi być wiarygodny: w Chełmie nie podniesiono podatków, wprowadzono bezpłatną komunikację i rozwijane są inwestycje kulturalne i edukacyjne – od teatru po wydział uczelni kształcący w obszarze AI. Jego wizja miasta przyszłości to miasto przyjazne, zakorzenione w historii, ale zdolne do nowoczesnego rozwoju.
Tomasz Miśko ze Stalowej Woli podkreślił natomiast, że tożsamość jego miasta wynika z jego historii: zostało ono założone jako projekt modernizacyjny II Rzeczypospolitej, element Centralnego Okręgu Przemysłowego. Dzisiejsze władze – jak wskazał – kontynuują ten przedwojenny etos rozwoju i planują miasto nie w perspektywie jednej kadencji, ale kilkunastu lat naprzód, aż do roku 2038.
W Stalowej Woli powstaje największa w Europie Środkowo-Wschodniej strefa przemysłowa, przyciągająca inwestorów wysokich technologii, od produkcji komponentów do aut elektrycznych, po projekty związane z małymi reaktorami atomowymi i sztuczną inteligencją. Miśko podkreślał, że nowoczesne miasto musi łączyć przemysł z atrakcyjną przestrzenią do życia – dlatego równolegle rozwijane są projekty rekreacyjne, sportowe i edukacyjne skierowane szczególnie do młodych mieszkańców.
Burmistrz Halinowa, Adam Ciszkowski, przedstawił odmienną sytuację swojej gminy. Halinów nie walczy o zatrzymanie mieszkańców, lecz o opanowanie ich szybkiego napływu, wynikającego z bliskości Warszawy. To „sypialnia stolicy”, gdzie ludzie uciekają przed miejskim chaosem, chcąc żyć spokojniej, ale pozostać blisko rynku pracy. Ciszkowski podkreślał jednak, że taki rozwój to ogromne obciążenie dla budżetu: mieszkańcy oczekują zachodniego standardu usług, a inwestycje infrastrukturalne (szkoły, kanalizacja, drogi) są bardzo kosztowne.
Zwrócił uwagę, że obecnie sytuacja finansowa samorządów jest najtrudniejsza od lat, a programy wspierające rozwój lokalny zostały ograniczone. Jako przewodniczący Związku Samorządów Polskich wskazał priorytety dla przyszłego programu rządowego: reforma finansowania szkół, stabilne finansowanie infrastruktury lokalnej oraz bardziej realistyczne zasady planowania przestrzennego.
W drugiej części rozmowy wszyscy paneliści podkreślali, że problem mieszkaniowy jest kluczowy dla zatrzymania młodych ludzi w mniejszych miastach. Jednocześnie wyrazili przekonanie, że migracja może być potrzebna, ale tylko kontrolowana i bezpieczna, przy zachowaniu spójności społecznej – szczególnie ważne jest to dla miast przemysłowych oraz miast przygranicznych.
Miasto przyszłości – według wszystkich rozmówców – to nie metropolia „dla wszystkich”, ale miasto skrojone na ludzką miarę, oparte na lokalnej tożsamości, zapewniające dobrą pracę, bezpieczeństwo, kulturę i warunki do zakładania rodzin.
Relacja: Margotte i Bernard
